7. TOÁT YẾU TÔNG THƯ LAUDATO
SI’
HUỆ
KHẢI (Như Hoa Nở Muộn. Hà Nội: Nxb Hồng Đức, 2019)
Trong thánh lễ
sáng Thứ Hai 09-02-2015 tại Vatican, Đức Giáo Hoàng Phan-xi-cô nói: Nếu anh chị em là một Ki-tô hữu, thì bảo vệ
môi sinh là một phần bản sắc của anh chị em, chứ không phải là một chọn lựa mang
tính ý thức hệ.([1])
Nói tới bản sắc (identity) tức là nói tới một
thuộc tính nhằm xác định A chính là A; nếu mất thuộc tính đó thì tất yếu A
không còn là A nữa. Nói cách khác, muối mà không mặn thì không gọi là muối; vậy
bản sắc của muối là mặn.
Trong bài giảng sáng
hôm ấy, Đức Giáo Hoàng nói tiếp: Khi
chúng ta nghe nói rằng người ta đang họp bàn về cách bảo vệ các thụ tạo [của Thiên
Chúa], chúng ta có thể bảo: Không phải, họ là những nhà hoạt động bảo vệ môi
sinh!
Rồi Đức Giáo Hoàng
khẳng định: Không đúng, họ nào phải là
những nhà hoạt động bảo vệ môi sinh! Họ là các Ki-tô hữu đấy chứ!
Ngài liền giải thích
vì sao phải xem những ai đang bảo vệ môi sinh cũng chính là Ki-tô hữu: Một Ki-tô hữu không biết bảo vệ các thụ tạo,
không biết để cho chúng sinh trưởng, thì đó là một Ki-tô
hữu không biết chăm sóc công việc của Thiên Chúa; công việc đó đã ra đời
từ tình yêu Thiên Chúa dành cho chúng ta.
Đức Giáo Hoàng chọn tôn
hiệu Phan-xi-cô tức là hàm ngụ rằng ngài đi theo con đường của Thánh Phan-xi-cô
thành Át-xi-di (1181/1182-1226), là vị Thánh bổn mạng về môi sinh. Thế nên,
không chỉ cá biệt ở bài giảng hôm ấy mà còn rất nhiều trường hợp khác nữa trong
nhiều năm nay, Đức Giáo Hoàng Phan-xi-cô luôn luôn bày tỏ mối quan tâm sâu sắc
của ngài trước thực trạng môi sinh toàn cầu đang bị tàn phá nghiêm trọng, và ngài
luôn luôn mời gọi, ủng hộ mọi bàn tay, mọi khối óc thiện chí cùng đến với nhau
để chung sức cứu nguy cho trái đất, mái nhà chung của nhân loại.
Thế nên, chẳng có gì
lạ khi báo USA Today hôm Thứ Hai
09-02-2015 trích lại bài giảng của Đức Phan-xi-cô (như dẫn trên) để rồi liên hệ
tới một tông thư ([2]) về môi sinh mà Đức Giáo hoàng lúc
ấy đang soạn thảo.
Bốn tháng sau bài
báo đó, Thứ Năm 18-6-2015, Tòa Thánh Vatican chánh thức công bố tông thư Laudato Si’.([3]) Sự kiện này liền gây được hiệu
ứng tốt đẹp trên toàn thế giới, trở thành chủ điểm trên các phương tiện
truyền thông đại chúng. Tuy có tiếng vang rộng khắp như thế, Laudato Si’ vẫn không
hề là thời sự. Tại sao vậy?
Bởi lẽ, thời sự dù
có nóng sốt, hấp dẫn thế nào chăng nữa, rồi cũng sẽ phải nguội dần và mau chóng
chìm lắng vào ngổn ngang những thời sự đang dồn dập xảy ra hằng giờ hằng ngày
trên thế giới, chen chúc nhau tìm một chỗ tạm thời trên các phương tiện truyền
thông đại chúng.
Cho nên, đừng xem
Laudato Si’ đơn giản chỉ là một thời sự giữa hằng hà sa số thời sự. Hãy hiểu
biết tông thư này ở đúng tầm kích lịch sử thời đại để rồi cùng hợp tác theo lời
mời gọi tha thiết của Đức Giáo Hoàng Phan-xi-cô.
Bởi thế, ngay khi tông
thư Laudato Si’ vừa được công bố với thế giới, Tổng Thống Barack Obama đã sớm
đón nhận và nhiệt tâm ủng hộ. Theo báo Catholic
Herald (của Anh), vị nguyên thủ Hoa Kỳ phát biểu như sau:
Tôi hoan nghênh tông thư của Đức Giáo Hoàng Phan-xi-cô,
và ngưỡng mộ sâu sắc Đức Giáo Hoàng đã quyết định rõ ràng, mạnh mẽ, với đầy đủ
thẩm quyền đạo đức ở cương vị của ngài, để nêu ra lý lẽ cho hành động trước sự
biến đổi khí hậu toàn cầu.
Khi chúng ta chuẩn bị cho những cuộc đàm phán về khí hậu
toàn cầu ở Paris vào tháng 12 năm nay, tôi hy vọng tất cả các lãnh tụ trên thế
giới và tất cả con cái của Thiên Chúa sẽ suy gẫm về lời Đức Giáo Hoàng Phan-xi-cô
mời gọi chúng ta hãy đến với nhau để chăm sóc cho mái nhà chung của chúng ta.
Chúng ta có một trách nhiệm rất nặng nề phải bảo vệ con
cháu chúng ta thoát khỏi những tác động hủy hoại do biến đổi khí hậu gây ra.([4])
Nhận định được đúng mức giá trị và tầm kích lịch sử
của tông thư, thì lại nảy sinh một câu hỏi: Chúng
ta đọc tông thư như thế nào? Đây chính là câu hỏi của nữ tiến sĩ Christiana
Z. Peppard, phó giáo sư thần học, khoa học, và đạo đức học tại Viện Đại Học Fordham
(thành phố New York), được báo The
Washington Post (Hoa Kỳ) đăng tải hôm Thứ Năm 18-6-2015. Tại sao phải nêu
ra thái độ hay cách thức chúng ta đọc tông thư?
Ngày nay phần đông chúng ta dường như đang sống trong
một thế giới quá đỗi bận rộn. Thành thử, từ rất lâu rồi, con người thời đại đã
tập tành cho mình một thói quen đọc lướt, đưa mắt “quét” nhanh mỗi khi cần xem
tới một văn bản bất kỳ. Vậy, thử hỏi những ai sẽ có thể nhẫn nại dành ra đủ
thời gian để đọc kỹ và đọc trọn vẹn sáu chương tông thư với 246 đoạn ngõ hầu
thấu hiểu sâu sắc nội dung?
Thứ Năm 18-6-2015, báo The Washington Post đăng bài của Sarah Pulliam Bailey, một nữ phóng
viên có sáng kiến tóm tắt tông thư thành mười nội dung cốt lõi,([5]) như sau:
MƯỜI NỘI DUNG CỐT LÕI
CỦA TÔNG THƯ LAUDATO SI’
1. Biến đổi khí
hậu có những tác hại nghiêm trọng. Đức Giáo Hoàng viết: Mỗi năm lại thấy mất đi hàng ngàn loài thực
vật và động vật mà chúng ta sẽ không bao giờ biết, con cháu chúng ta sẽ không
bao giờ nhìn thấy, bởi lẽ các loài ấy đã vĩnh viễn mất tích.
2. Các nước giàu
đang hủy hoại các nước nghèo, và trái đất đang ấm lên. Đức Giáo Hoàng
viết: Thực trạng trái đất đang ấm lên là
do sự tiêu thụ khủng khiếp của một số nước giàu gây tác hại cho các khu vực
nghèo nhất trên thế giới, nhất là châu Phi, nơi đó nhiệt độ tăng lên kèm theo
hạn hán, đã chứng tỏ đang hủy hoại việc trồng trọt.
3. Những Ki-tô
hữu đã diễn dịch sai Kinh Thánh và phải
mạnh mẽ từ bỏ cái quan niệm rằng chúng ta được tạo ra theo hình ảnh Thiên Chúa
và được ban cho quyền thống trị trên mặt đất này để vin vào đó biện minh cho sự
thống trị tuyệt đối các loài thụ tạo khác.
4. Tầm quan trọng
của việc kiếm được nước uống an toàn là một
quyền phổ quát và cơ bản của con người.
5. Kỹ trị ([6]) dẫn tới phá hủy thiên nhiên và bóc lột con người, và bản thân thị trường không thể đảm bảo sự
phát triển toàn diện con người và không giúp con người hội nhập xã hội.
6. Kiểm soát dân
số không nói tới những vấn đề của người nghèo. Đức Giáo Hoàng
viết: Khi giáp mặt với cái gọi là văn hóa
sự chết, thì gia đình là trọng tâm của văn hóa sự sống. Và, vì mọi thứ đều tương liên lẫn nhau, mối quan
tâm tới bảo vệ thiên nhiên cũng không phù hợp với sự biện minh cho việc phá
thai.
7. Những khác
biệt giới tính là quan trọng, và cần thiết quý trọng thân xác nam hay nữ của riêng mỗi người
nếu muốn nhận biết được chính mình khi giao tiếp với người khác phái.
8. Cộng đồng quốc
tế chưa hành động đầy đủ. Đức Giáo Hoàng viết: Các hội nghị thượng đỉnh gần đây chưa đáp ứng đầy đủ những gì con người
mong muốn bởi lẽ các hội nghị ấy vì thiếu ý chí chánh trị đã không thể thật sự
đạt tới các hiệp định toàn cầu về môi sinh có tính hiệu quả và trọn vẹn ý
nghĩa. Giáo Hội không mạo muội giải quyết các vấn nạn khoa học hay thay thế cho
chánh trị. Tuy nhiên tôi quan tâm khuyến khích một cuộc tranh luận cởi mở và
thẳng thắn để cho các nhóm lợi ích hay các ý thức hệ đặc thù sẽ không có thành
kiến làm tổn hại cái tốt đẹp chung.
9. Mọi cá nhân
phải hành động. Đức Giáo Hoàng viết: Một
nền sinh thái học toàn diện cũng được tạo thành bằng những cử chỉ đơn giản hàng
ngày nhằm tuyệt giao với thứ lý lẽ bạo lực, bóc lột và ích kỷ. (Chúng ta
cũng nên xem xét tới việc chuyên chở công cộng, nhiều người đi chung một xe,
trồng cây, tắt đèn, và dùng lại những thứ đã sử dụng rồi.)
10. Tại sao chúng
ta có mặt ở đây trên trái đất này? Đức Giáo Hoàng viết: Chúng ta muốn để lại cái thứ thế giới như
thế nào cho những người đến sau chúng ta, cho con cháu chúng ta đang lớn lên?
HUỆ KHẢI
Nhiêu Lộc, 07-8-2015
Sửa chữa 24-7-2019
Tuần
san CGvDT, số 2019, từ 14 đến 20-8-2015
