8. THÁNH NHÂN VỐN THÍCH HÀI HƯỚC
HUỆ
KHẢI (Như Hoa Nở Muộn. Hà Nội: Nxb Hồng Đức, 2019)
1. Linh
mục Aloysius Roche là người Tô Cách Lan, sinh năm 1886, về với Chúa năm 1957
(hay 1968?). Có lần linh mục Roche viết:
Nhưng
óc hài hước có vai trò quan trọng trong đời sống tâm linh. (…) Hài hước là muối
của cuộc đời, và trong mức độ nào đó, nó là muối của đời tu hành, giữ gìn cho
đời tu khỏi suy bại.([1])
Lẽ thường, các nhân vật nổi tiếng khó
tránh khỏi bị dính líu tới những câu chuyện hài hước ngăn ngắn, được truyền
tụng cách này cách khác trong cõi nhân gian. Có chuyện thì thật, có chuyện là
hư cấu, thêu dệt. Loại chuyện này được mệnh danh là giai thoại (anecdotes),
trong đó giai hàm nghĩa tốt đẹp, quý
trọng; như nói “giai nhân” tức là người phụ nữ đẹp (mỹ nhân). Vậy, giai thoại
được truyền tụng thường do hảo ý của những người mến mộ một nhân vật danh tiếng
nào đó.
2. Từ
khi đăng quang, Đức Giáo Hoàng Phan-xi-cô được nhắc tới trong nhiều giai thoại
nói về tính hài hước của ngài. Chẳng hạn, sau khi vừa được bầu làm giáo hoàng hôm
Thứ Tư 13-3-2013 (tức ngày 14-3-2013, giờ Việt Nam), lúc cảm ơn các hồng y đã
bầu chọn ngài, Tân Giáo Hoàng nói vui: Xin
Thiên Chúa tha thứ cho anh em vì những gì anh em đã làm.([2])
Tháng 10-2015, nhân dịp kim khánh kỷ niệm
tuyên ngôn Nostra Aetate, trong buổi
tiếp đón các vị giáo trưởng lãnh đạo Do Thái Giáo, Đức Giáo Hoàng Phan-xi-cô đã
khiến các vị khách quý của ngài cùng cất tiếng cười khoái chá. Hôm ấy, Đức Phan-xi-cô
kể rằng có một linh mục mang nặng óc bài Do Thái, không bỏ qua bất cứ cơ hội
nào để chống báng dân tộc này. Một hôm tìm ra trong bài giảng cái cớ để “bắt
quàng” mà đả kích người Do Thái, vị linh mục lập tức cao giọng trước giáo dân
trong nhà thờ, sang sảng bài xích người Do Thái. Đột nhiên, nhà thờ rung chuyển
như bị động đất; người ta thấy Chúa Giê-su bước xuống khỏi thánh giá, Chúa
ngước nhìn tượng Đức Mẹ Ma-ri-a và thúc giục: “Mẹ! Mẹ con mình mau mau ra khỏi
chốn này! Ở đây họ không ưa những người Do Thái như chúng ta!”
3. Nữ
tác giả Louise Perrotta trên tạp chí Công Giáo The Word among Us (Ngôi Lời Giữa Chúng Ta), số tháng 11-2013, khi
viết về Đức Giáo Hoàng Gio-an XXIII (1881-1963, người Ý) và Đức Giáo Hoàng Gio-an
Phao-lô II (1920-2005, người Ba Lan) -
trước khi hai vị cùng được Đức Giáo Hoàng Phan-xi-cô phong Thánh vào Chủ Nhật
27-4-2014 - đã đặt nhan đề cho
bài viết gần 1.400 từ của chị là Hai Vị
Thánh Mỉm Cười (Two Saints Who Smiled).
Nhắc tới hai vị Giáo Hoàng ấy, chị
Perrotta không quên đề cập vai trò của mỗi vị là làm nô bộc cho các nô bộc của Thiên Chúa (tiếng Latin: Servus servorum Dei). Chúng ta biết rằng
đây là một trong các tôn hiệu của giáo hoàng, được dùng lần đầu tiên do Đức Thánh
Giáo Hoàng Gregory I (nhiệm kỳ từ năm 590 đến khi về với Chúa năm 604).
4. Trong
bài viết, chị Perrotta đặc biệt nhấn mạnh tính hài hước của hai vị Thánh Giáo Hoàng.
Trước tiên là việc tạp chí Time của Mỹ đã chọn hai vị Gio-an XXIII và Gio-an
Phao-lô II là Nhân Vật Của Năm (Man of the Year). Khi biết điều này, Đức
Giáo Hoàng Gio-an Phao-lô II đã trêu tạp chí danh tiếng nọ: “Tôi thấy trong quá
khứ các ông không những đã dành vinh dự này cho . . . mà còn cho Stalin và
Hitler nữa.”
Chúng ta biết tuần báo Time ra số đầu
tiên vào Thứ Bảy 03-3-1923. Năm 1927 báo Time lần đầu tiên bình chọn Nhân Vật Của
Năm, và người được chọn là phi công Charles Lindbergh (1902-1974), chân dung ký
họa của ông được in lên bìa số báo đầu năm (Thứ Hai 02-01-1928).
Chúng ta cũng biết, mặc dù danh hiệu bình
chọn là Man of the Year (Người Đàn Ông Của Năm) nhưng báo Time
vẫn chọn các bậc nữ lưu danh giá như quý bà: Wallis Simpson (Mỹ, 1896-1986), bình
chọn năm 1936; Tống Mỹ Linh (Trung Hoa, 1898-2003), bình chọn năm 1937; Nữ Hoàng
Elizabeth đệ Nhị (Anh, sinh năm 1926), bình chọn năm 1952; nhóm mười hai quý bà
người Mỹ, bình chọn năm 1975; và Nữ Tổng Thống Aquino (Philippines, 1933-2009),
bình chọn năm 1986. Mãi đến năm 2000 báo Time mới đổi danh hiệu Man of the Year thành Person of the Year để không còn
phân biệt nam, nữ.
Kiểm tra lại giai thoại do chị Perrotta
kể, chúng ta thấy quả là Đức Giáo Hoàng Gio-an XXIII được bình chọn năm 1962,
và Đức Giáo Hoàng Gio-an Phao-lô II được bình chọn năm 1994; còn Adolf Hitler
(1889-1945) được bình chọn năm 1938, và Joseph Stalin (1878-1953) được bình
chọn hai lần vào năm 1939 và 1942. Riêng câu nói dí dỏm của Đức Giáo Hoàng Gio-an
Phao-lô II thì chị Perrotta đã lược bớt tên của Lech Walesa và Đức Giáo Hoàng
Gio-an XXIII.
Lech Walesa (Ba Lan, sinh năm 1943) là
thủ lãnh Công Đoàn Đoàn Kết, được Time bình chọn năm 1981. Theo vài nguồn tài
liệu khác, câu nói của Đức Giáo Hoàng Gio-an Phao-lô II là: Tôi thấy trong quá khứ các ông không những
đã dành vinh dự này cho Lech Walesa và cho Đức
Giáo Hoàng Gio-an XXIII mà còn cho
Stalin và Hitler nữa.([3])
5. Chị
Perrotta kể tiếp, lần nọ nhà báo phỏng vấn: “Có bao nhiêu người làm việc tại Vatican
Thêm vài giai thoại khác về cha đẻ của Công
Đồng Vatican II. Một giáo phẩm trong giáo triều Rôma góp ý với Đức Giáo Hoàng Gio-an
XXIII rằng “hoàn toàn không thể” khai mạc Công Đồng Vatican II vào năm 1963. Dức
Giáo Hoàng liền đáp: “Tốt, chúng ta sẽ khai mạc năm 1962.” Và sự thật diễn ra
đúng như vậy vào trung tuần tháng 10-1962.
Ở khu phố cổ tại thủ đô Warsaw
6. Để
thư giãn sau những áp lực công việc, Đức Giáo Hoàng Gio-an Phao-lô II cho xây
trong dinh thự mùa hè của giáo hoàng một hồ bơi nhỏ. Có người thắc mắc về phí
tổn, ngài đáp: “Một mật nghị hồng y (conclave)
sẽ tốn kém nhiều hơn thế.”
Đức Giáo Hoàng Gio-an Phao-lô II có tài
nhớ dung mạo, dáng dấp và tên tuổi những người ngài đã tiếp. Một giám mục Mỹ
được yết kiến Đức Giáo Hoàng lần thứ hai, lúc mà giám mục đã lên cân, trông đẫy
đà hơn. Đức Giáo Hoàng hỏi thăm: “Giáo phận của cha có phát triển không?” Giám
mục hãnh diện đáp là quả thật đang phát triển. Đức Giáo Hoàng nháy mắt, nói: “Và
giám mục cũng thế!”
Đức Giáo Hoàng Gio-an Phao-lô II không
che giấu tính hài hước của ngài. Tấm ảnh chụp ngài mỉm cười đầy vẻ tinh nghịch,
trong lúc cong bốn ngón tay làm cặp “ống dòm” (binoculars) để nhìn bá tánh là một bằng chứng.
7. Trở
lại với câu nói của linh mục Aloysius Roche, hài hước là “muối” trong phẩm chất
các bậc thánh nhân. Chúng ta khó học làm thánh, nhưng có lẽ không khó học tính
hài hước của các ngài. Vâng, hãy hài hước một cách ý nhị chứ đừng ác tâm, để
mang tiếng cười trong sáng tặng nhau giữa cuộc đời vốn nhiều phiền muộn.
HUỆ KHẢI
Nhiêu Lộc, 13-01-2016
Sửa chữa 13-7-2019
Tuần
san CGvDT, số 2041, từ 15 đến 21-01-2016
([1]) But a
sense of humor has an important part to play in the spiritual life. (…) Humor
is the salt of life, and to some extent it is the salt of the religious life,
preserving it from decay.
http://catholicexchange.com/wit-humor-of-the-saints
http://edition.cnn.com/2013/03/14/world/europe/vatican-new-pope
