BÀI TẬP
LÀM VĂN CỦA CON TÔI
Hình
ảnh của cha hàng ngày khắc họa vào tâm hồn thơ dại của con trẻ thế nào, chắc
không dễ biết đâu. Thường phải có cơ hội nào đấy, khi mà con trẻ vô tư và bất
chợt bộc lộ ra bằng cách này hay cách khác, bấy giờ người cha mới biết được.
Bài tập làm văn của con tôi chính là câu chuyện giữa đời thường mà người trong
cuộc đã tự mình ghi chép lại.
*
Cháu học lớp Năm, mười tuổi. Con trai đầu lòng, hiếu
động. Ngồi vào bàn học chưa nóng chỗ đã có lý do này, nhu cầu nọ để xô ghế chạy
đi. Mẹ cháu luôn phàn nàn: “Như cóc bỏ dĩa.” Tôi được mẹ cháu phân công kèm
cháu tập làm văn, món mà cháu không thích.
Lười suy nghĩ, mới đầu cháu đã xin tôi gà bài mẫu.
Tôi giải thích: “Bố không muốn làm hỏng con. Bố không muốn con dối cô.” Cháu
buồn, có vẻ dỗi. Tôi an ủi: “Con xem, nếu bố làm bài giúp, lỡ cô chấm điểm thấp
thì ê mặt bố quá. Bố hướng dẫn dàn bài chi tiết, con ráng làm theo, sau đó bố
đọc lại, góp ý, rồi con tự sửa chữa, nhé?”
Có ba cuốn tuyển tập các bài văn mẫu lớp Năm đã mua;
tôi tìm các bài tương tự như đề cháu phải làm, rồi hai bố con đọc chung. Tôi
vạch cho cháu thấy trong sách những ý tưởng già cỗi hơn đầu óc non nớt của một
đứa trẻ, khuyên cháu vất đi. Dùng bút đỏ, gạch dưới những câu văn hay, hoặc ý
tưởng khéo, tôi bảo cháu dựa theo đó sắp xếp lại, rồi tùy nghi thêm bớt theo ý
riêng, tùy thích, miễn sao phù hợp với dàn bài của cháu.
Lần nào tập làm văn cháu cũng miễn cưỡng, uể oải. Cô
yêu cầu học trò viết dài hơn trang rưỡi giấy tập; mà giỏi lắm cháu cũng chỉ bịa
được non một trang, sau khi đã hì hục cả một, hai giờ đồng hồ. Bài văn thường
đầy những bôi xóa lem nhem, tuồng chữ chỉ khá hơn toa bác sĩ, đọc chẳng thành
câu cú gì.
Ngoài bài văn cháu còn cả một gánh nặng bài vở khác
phải giải quyết. Ngày thì ngắn. Nhìn cháu khổ sở, lo âu, nhiều khi tôi chạnh
lòng, muốn ra tay nghĩa hiệp, nhưng đành phải bấm bụng, cưỡng lại cái khoảnh
khắc mềm yếu đó.
Có lần, mắt cháu đỏ hoe, giọng tức tưởi: “Con thù
ghét môn văn, con không biết viết, cô phạt con cũng được.” Tôi ôm lấy cháu, an
ủi: “Bố đã mua cho con nhiều truyện hay, con ráng đọc. Lâu ngày sẽ vỡ ra. Văn
chương không ai dạy nhau được. Khi con đã nhập tâm, cái gì trong lòng con có
sẵn, tự nhiên con sẽ viết được.”
Hôm nay, tan học về, cháu khoe: “Bố, bữa nay cô cho
bài văn tả bố em. Con làm luôn một mạch, dễ ợt.” Tôi hoài nghi: “Cô chấm bài
chưa? Có phê gì không?” Cháu hớn hở: “Cô khen bài con có tiến bộ hơn mọi lần.
Cô đánh dấu vô chỗ dở, nhưng không sửa, không cho điểm. Bố sửa giúp con đi,
bố?” Rồi cháu mau mắn lục cặp, trao cho tôi tác phẩm. Tôi xin chép lại, tôn
trọng đúng nguyên văn của cháu:
“Bố là người đã
nuôi nấng em. Công ơn đó em không bao giờ quên.
Nhìn bố tưởng rất
già nhưng chỉ ở tuổi tứ tuần. Dáng người bố cân đối. Khuôn mặt chữ điền của bố
rất thích hợp với mái tóc bạc màu muối tiêu của bố. Trên khuôn mặt ấy nổi bật
nhất là cặp mắt kính cận của bố thỉnh thoảng lại được nâng lên bởi bàn tay hơi
xương và thô. Khi cười, miệng bố để lộ hàm răng trắng ngà đều đặn. Giọng bố
sang sảng vì do dạy học khá nhiều. Vầng trán bố cao và rộng rất thông minh
nhưng xen vào đó là những nếp nhăn vì lo âu và suy nghĩ nhiều. Khi bố làm việc
mệt, trên trán lấm tấm mồ hôi. Tính bố thật nghiêm nghị, nhưng cũng rất vui. Bố
thường hay đọc sách, khi về là ngồi vào bàn làm việc với cái máy vi tính, bố
hầu như làm việc rất nhiều không bao giờ có một giấc ngủ đầy đủ, sáng nào cũng
than mất ngủ. Em thương bố lắm.”
Chưa kịp đọc đến câu kết luận, tôi chợt thấy mắt mình
cay cay, những hàng chữ nghiêng ngả của cháu đã nhòe đi. Tôi hiểu vì sao cháu
làm bài văn này mau và dễ dàng hơn mọi khi. Cháu đâu phải mất công suy tư tìm
ý; bài văn hàng ngày đã có sẵn trong tâm hồn thơ dại của cháu rồi. Tôi biết ơn
cô cháu đã không cho điểm, không sửa gì hết. Cũng vậy, trái với lệ thường, hôm
nay tôi đã không góp ý, chẳng sửa chữa một chữ nào của cháu.
Nếu tôi cả gan thú nhận đây là tác phẩm hay nhất
trong đời tôi được đọc, tôi tin rằng quý bạn sẽ sẵn sàng rộng lượng tha thứ cho
tôi.
Huệ
Khải
Phú
Nhuận, 26-10-1998
