Tự thuật của tiền bối Huệ Lương
Tiền bối Huệ Lương Trần Văn Quế (1902-1980) là Tổng lý Minh đạo Cơ quan Phổ
thông Giáo lý, Chủ trưởng Hội
thánh Truyền giáo Cao Đài, Vĩnh tịnh sư Minh Lý Thánh hội, quả vị Quảng Đức
Chơn tiên. Tiền bối tự thuật những suy
nghĩ lúc thanh niên về việc chọn bạn đời
như sau:
“Năm 1923, sau khi đã đỗ cấp bằng Diplôme de fin d’études [thành chung] và
cấp bằng Brevet élémentaire [cao đẳng tiểu học] và sau khi đã ra trường Sư phạm
Sài Gòn tôi được cụ đốc Nguyễn Linh Thìn, trước kia có làm đốc học trường Cầu
Kho, và từ năm 1919 được đổi về làm giám thị trường Sư phạm Sài Gòn, đặc biệt
để ý đến tôi. Từ năm 1919 đến năm 1923 trong bốn năm liền, với tư cách là giáo
sinh các lớp đệ nhứt, đệ nhị, đệ tam và đệ tứ niên, tôi và các bạn cùng lớp
được đặt dưới sự trông nom của cụ và nhiều vị giám thị khác. Cụ được dịp biết
tôi rất rõ và tôi cũng được biết và kính mến tác phong và đức hạnh của cụ. Lúc đó tôi là trưởng lớp đệ tứ niên (major de la classe).
“Ngày tôi sắp từ giã
cụ, vì đã đỗ cấp bằng thành chung, cụ có gọi tôi lại mà nói rằng ‘Thầy có đứa
cháu gái con của chị thầy, kêu thầy bằng cậu. Nó rất hiền lành và sẽ không độc
ác với chồng. Thầy giới thiệu nó cho cháu, nếu cháu muốn lập gia đình.’
“Thật ra, lúc ấy vị
cai tổng phủ hàm ở vùng tôi muốn gả con cho tôi và ngỏ ý ấy với anh tôi đang
làm chức phó xã, dưới quyền của ông. Anh tôi có ngỏ ý ấy với tôi, nhưng tôi
chưa quyết định. Lúc ấy tôi tuy còn nhỏ (tôi vừa được hai mươi mốt tuổi) nhưng
biết suy nghĩ. Tôi nghĩ rằng ‘Đây là một gia đình giàu có, sang trọng nhứt
trong vùng. Nhưng về phần đạo đức và âm chất, vị tất họ đã được hoàn toàn? Nếu
mình vào đó, một mai gia đình ấy xuống dốc thì mình phải chịu họa lây.’ Lúc
nầy, ông thân tôi đã thọ bịnh và mất rồi (năm 1922). Còn lại mẫu thân và anh cả
tôi. Mẫu thân tôi về việc nầy không có lời nào ép buộc tôi cả và thường nói ‘Ép
dầu, ép mỡ ai nỡ ép duyên. Việc ấy con hãy suy nghĩ rồi tự quyết định lấy. Con
ưng chỗ nào thì má cũng vui chỗ ấy vậy.’
“Được mẫu
thân tôi cho tự do quyết định, tôi bèn xin phép mẫu thân và anh cả tôi xuống
Cao Lãnh chơi và sau đó sẽ cho biết ý kiến. Thế là tôi cùng một bạn đồng song
cũng người tỉnh Biên Hòa tên là Nguyễn Trí Quế, theo lời dặn dò và sự giới
thiệu của cụ Nguyễn Linh Thìn, một đêm nọ, mặc y phục của trường Sư phạm
(uniforme) vì chưa kịp sắm quần áo khác, hai chúng tôi bèn ra bến tàu Lục Tỉnh
mua giấy tàu Phán Nuôi đi xuống Tân Thuận, trên sông Tiền Giang, cách quận Cao
Lãnh độ mười cây số ngàn. Xưa nay chưa đi tàu lần nào, nay là lần thứ nhứt tôi
được ngồi trên boong tàu xem mê mẩn những phong cảnh đã từ từ hiện ra trước mặt
tôi dọc theo hai bên bờ sông. Tàu kéo neo rời Sài Gòn độ 10 giờ.”
Trích hồ sơ Đặc chương
của Cơ quan Phổ thông Giáo lý Đại đạo
