13. Kinh doanh quân tử
Phi thương bất phú, vi
phú bất nhân. (Không buôn bán thì chẳng giàu; làm giàu thì lại bất nhân.) Câu
nói này phần nào phản ánh thái độ trọng nông mà khinh rẻ thương nghiệp. Nhưng
câu chuyện của Dennis J. McCauley lại cho thấy trong xã hội kim tiền đương thời
vẫn có những doanh nhân xứng đáng gọi là bậc chính nhân quân tử mà dẫu Đức
Khổng Tử có gặp ắt cũng không thể nào không tán thán.
Dennis J. McCauley là một huấn luyện viên môn Thái Cực Quyền,
nhưng từ năm 1975 ông còn nổi tiếng là người có khả năng tạo ra bầu không khí
thanh tĩnh, giúp cho những người bị mất quân bình, thiếu hòa điệu trong cuộc
sống có cảm giác được chăm sóc và nhờ thế họ tự chữa trị được trạng huống tâm
sinh lý của mình.
Năm 1978, xe hơi của McCauley cần sửa chữa chút ít mà ông lại
không thể tự mình làm được. Vì chỗ ga-ra ông hay mang xe tới đã đóng cửa, ông
phải giáp mặt với công việc nản lòng là tìm cho ra một tay thợ giỏi giắn, làm
ăn đàng hoàng lương thiện. Lòng ông không an, vì trót nghe đồn rằng mấy tay thợ
sửa xe vốn là bậc thầy trong việc vẽ chuyện nhằm bóc lột khách hàng. May thay,
một người bạn giới thiệu cho ông tiệm sửa xe của D.
Ông ngạc nhiên thích thú khi phát hiện ra D là anh thợ nhiều
năm trước đây đã từng sửa xe cho ông. Hồi đó anh đang làm công cho một cây xăng
gần nhà ông. Tuy chưa bao giờ trò chuyện nhiều với anh, nhưng ông biết anh làm
việc giỏi.
Ông điền vào mẫu giấy các yêu cầu về sửa xe và chờ đợi trong
lúc D bận nghe điện thoại của một khách hàng khác. Ngồi ở tiệm anh, ông đảo mắt
nhìn khắp văn phòng nhỏ để giết thời giờ. Mắt ông đập vào một mẩu báo được lộng
kiếng. Nhan đề bài báo là Chủ Trại Bò Sữa
Giết Sạch Đàn Bò.
Bài báo tường thuật cách xử sự của một chủ trại bò sữa trong
vùng mấy năm trước đây, lúc bang Michigan Michigan
Các chủ trại hiệp nhau lại vận động kháng nghị và quyết định
của bang được hoãn lại. Hai phe phải tìm ra mánh khóe hợp pháp để giành phần
thắng và dường như sẽ mất vài tháng mới giải quyết được tình trạng giằng co
này. Trong khi chờ đợi cho ngã ngũ, các chủ trại có thể tiếp tục bán sữa và bán
bò thịt.
Nhưng ông chủ trại bò sữa nọ quyết định rằng kế hoạch của hai
phe kia chẳng ảnh hưởng gì đến ông, và ông chọn lựa một đường lối khác. Ông tự
bỏ tiền thuê người xét nghiệm tất cả đàn bò của mình. Trọn hết đàn bò chỉ tìm
ra vài ba con bị nhiễm bệnh, tuy nhiên không ai có thể đảm bảo rằng những con
bò còn lại hoàn toàn vô hại. Thế là ông bèn cho giết sạch đàn bò và đem xác đi
chôn cẩn thận, sao cho môi trường và nguồn nước không bị hủy hoại.
Đương nhiên hãng bảo hiểm không bồi thường một xu thiệt hại
vì bấy giờ chánh quyền bang Michigan
McCauley hỏi D tại sao anh treo bài báo này lên tường. Ông
nghĩ anh là bà con thân thích ông chủ trại hoặc có quen biết ông ta.
D nói anh chưa hề gặp ông chủ trại này, nhưng ông ấy đã gieo
cho anh nguồn hứng khởi và khiến anh thiết lập nên một chuẩn mực về đức công
chính, tín thành và lương thiện. D nói đó là cách anh điều hành tiệm sửa xe của
mình và anh muốn người đời cũng sẽ nói tốt về anh y hệt như anh nói tốt về ông
chủ trại bò kia.
Nghe vậy, McCauley bị ấn tượng gấp đôi, vừa do ông chủ trại
vừa do D. Năm sau, ông cho con trai mình khởi đầu chín tháng thực tập nghề cơ
khí tại tiệm sửa xe của D, không phải chỉ vì anh là thợ máy giỏi nghề mà quan
trọng hơn nữa vì anh xứng được coi là trang quân tử công bình, chánh trực.
11-9-2004
Huệ Khải
