35. Hai mươi năm đòi công lý / SỐNG ĐẸP LÀ SỐNG ĐẠO

35. Hai mươi năm đòi công lý

Những nhà báo chân chính với ngòi bút can trường luôn luôn là một chiến sĩ kiên cường tự nguyện đứng về phía những người dân cô thế cần được bảo vệ. Jack Mackay của hãng tin AP (The Associated Press) là một nhà báo như vậy.

Nằm ở Đông Nam bang Minnesota (nước Mỹ), Minneapolis là thành phố lớn nhất bang này và là trung tâm thương mại, tài chánh, vận tải và công nghiệp sản xuất. Nó cũng nổi tiếng vì có đời sống văn hóa, kinh tế mạnh mẽ. Khi nói tới “Đô Thị Sinh Đôi” tức là ám chỉ Minneapolis và thủ phủ Saint Paul cũng ở Đông Nam bang Minnesota. Tại thủ phủ này, ở số 74 đại lộ Constitution (Hiến Pháp) có một văn phòng của hãng tin AP. Đó là một trong số hơn hai trăm văn phòng của một trong những hãng tin lâu đời và lớn nhất thế giới, thành lập năm 1848 với trụ sở trung ương đặt tại thành phố New York.

Năm 1933 Leonard Hankins (ba mươi sáu tuổi) bị kết án tù chung thân vì phạm tội đánh cướp một nhà băng, sát hại hai cảnh sát và một người đi đường ở thành phố Minneapolis. Ngày nay, dù khó tìm ra tấm ảnh của ông trên Internet, nhưng hồ sơ của ông vẫn còn lưu giữ đầy đủ trong cơ sở dữ liệu các vụ án oan sai của hệ thống tư pháp Mỹ.⁽[1]⁾

Hồ sơ cho thấy Hankins bị buộc tội sát nhân cấp độ một và lý do bị án oan là vì sai lầm về nhân chứng. Trong phần tóm tắt vụ án, hồ sơ cho biết mặc dù có một nhân chứng khẳng định ông hoàn toàn không phải là tên cướp đứng canh bên ngoài nhà băng, nhưng nhiều nhân chứng khác lại bảo ông dường như hao hao kẻ đứng canh chừng cho đồng bọn.

Năm 1935 Cục Điều Tra Liên Bang (FBI) tóm được băng cướp Jess Doyle. Bọn chúng đều khai rằng Hankins chẳng hề dính líu gì tới vụ cướp ngân hàng năm 1932 ở Minneapolis. Bấy giờ có một thợ cắt tóc làm chứng tình trạng ngoại phạm của Hankins, khai rằng vào thời điểm xảy ra vụ cướp, ông đang cắt tóc ở thủ phủ Saint Paul bang Minnesota.

Cục Điều Tra Liên Bang thông báo cho cảnh sát thành phố Minneapolis biết Hankins vô tội. Nhưng Minneapolis không chịu phóng thích ông, viện cớ Cục Điều Tra Liên Bang không trao cho họ hồ sơ về bọn Jess Doyle. Thật ra Cục Điều Tra Liên Bang và cảnh sát các địa phương xưa nay vẫn hay ngấm ngầm đối chọi nhau, và đá giò lái lẫn nhau trong khi điều tra tội phạm. Quả là trâu bò húc nhau, ruồi muỗi chết. Do sự kèn cựa giữa hai bên, Hankins cứ tiếp tục ngồi tù hết năm này sang năm khác dẫu đã được chứng minh vô tội.

Bấy giờ Jack Mackay đang làm thông tín viên cho hãng tin AP tại văn phòng Saint Paul (và làm việc cho hãng tin này suốt ba mươi lăm năm). Ông gốc Do Thái, từ Nga di dân sang và để dễ hội nhập với xã hội Mỹ, phải đổi họ Makiesky thành Mackay. Theo dõi vụ án oan của Hankins từ những giây phút đầu tiên, ông phẫn nộ vì thấy thói vô trách nhiệm của các cơ quan công quyền đã cấu thành một tội ác hiển nhiên.

Bằng ngòi bút, Mackay kiên trì đấu tranh cho Hankins. Ông viết và viết mãi các bài báo về trường hợp oan khiên của Hankins. Vô hình trung nhà báo này trở thành trạng sư duy nhất của người tù vô tội. Cuối cùng Thống Đốc bang Minnesota là Elmore Anderson phải triệu tập một phiên họp đặc biệt để Ủy Ban Ân Xá của bang này xem xét lại vụ án. Mãi tới năm 1953 Leonard Hankins mới ra tù (lúc năm mươi sáu tuổi), hồ sơ ghi “được phóng thích vì miễn trừ trách nhiệm pháp lý”.⁽[2]⁾

Từ năm 1954 Hankins được cơ quan lập pháp bang Minnesota bồi thường mỗi tháng ba trăm Mỹ kim, và liên tục chi trả cho tới khi ông qua đời.⁽[3]⁾ Hankins cưới vợ năm 1955, qua đời ngày 20-4-1960 ở thành phố Princeton, bang Kentucky. Tổng cộng chánh quyền đã bồi thường cho nạn nhân khoảng 19.000 Mỹ kim.⁽[4]⁾ Ngoài ra, chị (hay em gái?) của Hankins trước sau đã phải tiêu tốn hơn 30.000 Mỹ kim trong suốt quá trình đấu tranh dai dẳng để đòi lật lại bản án của tòa; sau khi Hankins được minh oan, cơ quan lập pháp bang Minnesota phải hoàn trả cho chị đầy đủ số tiền đó.⁽[5]⁾

Kịch tác gia người Anh gốc Tiệp là Sir Tom Stoppard (sinh năm 1937) nói: “Tôi vẫn tin tưởng rằng nếu mục đích của bạn là thay đổi thế giới này, thì nghề báo là một vũ khí cấp thời hơn cả.” ⁽[6]⁾

Lời nói trên một lần nữa xác nhận thiên chức cao cả của những nhà báo chân chính trong việc đấu tranh cho lẽ thiện như Jack Mackay, người được trao giải thưởng The National Pall Mall vì đã kiên trì suốt hai mươi năm đòi công lý cho một thường dân vô tội.

13-8-2005 / 08-4-2017

Huệ Khải

---

⁽[1]⁾ Chẳng hạn:

http://forejustice.org/db/ Hankins_Leonard_.html. Các chú thích 2, 3, 4, 5 sau đây đều được trích từ nguồn này.

⁽[2]⁾ judicially exonerated released

⁽[3]⁾ Compensation awarded: $300/month for life granted him by the Minnesota legislature in 1954.

⁽[4]⁾ Hankins married in 1955, and he died April 20, 1960 in Princeton, Kentucky. Hankins had been paid approximately $19,000 in compensation up to the time of his death.

⁽[5]⁾ Hankins’ sister, who had supported her brother during his entire ordeal and spent more than $30,000 trying to overturn his conviction, was reimbursed by the Minnesota State Legislature.

⁽[6]⁾ I still believe that if your aim is to change the world, journalism is a more immediate short-term weapon.