BẠT
1. Anh bạn tôi ở
Việt Nam
2. Hôm nay Thứ
Sáu – 14 tháng 4 năm 2017 – là ngày lễ của người theo đạo Thiên Chúa gọi là
Good Friday đánh dấu ngày chúa Jesus bị đóng đinh trước khi phục sinh. Gia đình
tôi đi chơi một khu giải trí dành cho trẻ em tại Los Angeles, cách nơi tôi ở
khoảng 45 miles, tính ra chừng 70km. Gọi là khu giải trí cũng không đúng hẳn vì
đây là một quần thể nhiều viện bảo tàng, một Natural History Museum (viện bảo
tàng lịch sử tự nhiên), một Science Museum (viện bảo tàng khoa học) và nhiều
trung tâm nhỏ hơn trưng bày lịch sử không gian với những thành tựu của con
người ra khỏi ảnh hưởng của trái đất. Cạnh đó cũng có những khu triển lãm về
đóng góp của người di dân, da đen, da trắng, da vàng mà nếu đi hết mọi nơi thì
một ngày không thể đủ.
Viện bảo tàng khoa học hàng năm đều có những mùa triển lãm – mỗi kỳ độ ba tháng,
xoay tua và di chuyển – từ tiểu bang này sang tiểu bang khác, từ nước này sang
nước khác để cung cấp kiến thức cho những người ham học, đặc biệt là trẻ em để
chúng hiểu và trân trọng những gì ở chung quanh, cấy vào đầu óc còn trong trắng
những ý niệm tốt lành. Hôm nay, vào tuần nghỉ Mùa Xuân (Spring Breaks) nên có
khá đông học sinh được nhà trường dẫn đi thăm các khu khoa học tự nhiên và khoa
học ứng dụng. Nơi nào cũng thấy trẻ con mặc đồng phục xếp hàng đi từng đoàn.
3. Lần này, chúng tôi đi xem một khu triển lãm công nghệ có tên là Pixar –
công nghệ thông tin về phương pháp và trình tự để các nghệ sĩ và nhà sản xuất
hiện đại thực hiện các bộ phim hoạt hình bằng vi tính. Không nói đến những công
đoạn chính yếu như làm hình mẫu, phân tích và cắt lát, quay phim để chuyển biến
những động tác thành hình ảnh liên tục như khi làm một phim ảnh theo lối cũ,
một phân tích khiến tôi rất chú ý là nhiều việc chúng ta thấy thật đơn giản,
thật bình thường lại chứa đựng những chi tiết phức tạp khó tin.
Một bãi cỏ rung
động theo chiều gió, một dòng nước chảy róc rách, một mái tóc xoăn, một đàn cá
bơi lội, một bộ lông thú… được tái tạo bằng hàng triệu, triệu tính toán và mỗi
một giây, một phút lại chuyển biến theo đúng những định luật vật lý và khoa học
không sai lầm. Một tính toán (computation) nếu tách riêng thì không có gì đáng nói.
Có thể chỉ là một phần của một parabole vẽ thành cọng lá, hay một viên bi rơi
theo định luật Newton… nhưng nhiều, rất nhiều và liên tục của tác động khác
nhau sẽ tạo thành thế giới quanh ta, thay đổi và biến dạng liên tục. Chính
những kết hợp diệu kỳ kia là thực tế cuộc đời.
4. Vậy thì có gì
liên quan giữa triển lãm Pixar và những bài viết của anh bạn tôi?
Cuộc đời cũng
chỉ là những sát na ngắn ngủi liên tục và tự nhiên như hàng triệu hòn bi nhỏ mà
những khoa học gia tập hợp để tái tạo một dòng nước chảy, hàng triệu cái lò xo
nhún nhẩy để thành mái tóc xoăn của cô gái hoang dại cưỡi ngựa chạy trên cánh
đồng, cũng êm ả như vô vàn đường cong, đường thẳng tạo thành một bãi cỏ non…
Tất cả đều là những đoạn phim ngắn nếu chỉ tác động thêm một chút thì cuộc đời
sẽ ra sao?
Một cậu sinh
viên không làm bài ngang nhiên cầm sách vở ra khỏi lớp không một tiếng chào
người thầy đứng trên bục giảng. Đâu đó có cái gì uất nghẹn như một hạt sạn
trong giày. Ở thế hệ của tôi, đoạn kết có thể khác đi, chẳng hạn một sinh viên
khác đứng lên giải thích giùm người bạn của mình: “Thưa thầy, anh đó mồ côi
cha, mấy bữa rày mẹ anh ấy bịnh nên phải thay mẹ đi bán bánh tới khuya, không
có thì giờ học.” Rồi nhà giáo chắc sẽ cho người đi kiếm đứa học trò kia trở lại
lớp và bằng cách nào đó kín đáo kẹp một tờ giấy bạc trong tập của kẻ đáng
thương.
Cũng câu chuyện
này, ở thời đại hôm nay, có thể khi thầy giáo đã già đạp xe trên phố lại vô
tình bắt gặp đứa trẻ ngỗ nghịch ngày nào ngồi trên một chiếc xe hơi bóng lộn
chạy nhanh qua làm dậy lên những đám bụi đường và văng những giọt nước bùn vào
người bán rong đi ngang.
Sáu mươi đoản
văn, tuy độc lập ghi lại sáu mươi “clips” ngắn của cuộc đời nhưng mỗi đoạn phim
đó có thể có nhiều kết cục, tùy theo mỗi người tự cho thêm một đoạn kết mới.
Biết đâu bạn tôi cũng đi tìm những “hậu ký” từ người đọc để xem công trình của
mình còn dấu ấn gì chăng?
Nguyễn Duy Chính
14-4-2017