28 TRÊN ĐÔI VAI BỐ (CAO CAO DÁNG NÚI)

TRÊN ĐÔI VAI BỐ

Như một định lệ éo le, cha và con trai dường như vẫn hay ở vào hai đối cực. Con khôn lớn rồi, thường cha không mấy khi được con thông cảm. Có những điều cha thấy miễn cưỡng, ngại ngùng thổ lộ, đành một mình ôm kín trong lòng. Con vì tuổi trẻ hiếu thắng, một chút ngang tàng, bồng bột, kiêu hãnh, khó thể ép lòng đón ý, san sẻ cùng cha niềm riêng ẩn giấu. Thường phải đợi đến khi nào đứa con ở vào vị trí một người cha, bài học lịch sử mới được một lần lặp lại, và thấu hiểu.

Hồi ức của HANK WHITTEMORE đã phân giải những mâu thuẫn trái ngang cũng như những cảm thông hòa điệu giữa hai bố con. Nhờ lòng cha nhẫn nại thương con không bờ bến, cuối cùng hai bố con đã không tự mình đánh mất lẫn nhau. Kinh nghiệm của Hank như cũng để suy nghiệm rằng có những giá trị thiêng liêng mà mãi đến lúc muộn màng đời mình, hoặc đến khi giá trị đó đã vuột khỏi tầm tay, người ta mới có cơ hội khám phá và trọn vẹn thấm thía.

*

Bố được săn sóc đặc biệt, tim bố không hoạt động tốt nữa rồi. Hay tin, sáu đứa con đã trưởng thành của bố tức tốc vào một bệnh viện ở Florida; bố nằm đó, người dính chặt với những máy móc khác nhau. Khuya hôm ấy, mẹ con chúng tôi đứng quanh giường bệnh, cầm hai bàn tay bố và kề sát vào mặt bố nói chuyện trong lúc bố đang trì níu với một sức mạnh nào đó cứ lôi tuột bố đi.

Chúng tôi nói: “Từ biệt bố. Chúng con yêu bố. Mang ơn bố...”

Bàn tay chúng tôi cảm thấy một hơi thở lìa khỏi thân xác bố, và chúng tôi ngoái đầu theo dõi những con số hiện ra trên các chiếc máy. Rồi thì mấy mẹ con chúng tôi bất chợt òa khóc. Bố đã ra đi.

Năm ấy bố bảy mươi lăm tuổi.

Bố khuất bóng, những ảo tưởng của tôi về kiếp sống lâu dài bỗng dưng vuột mất. Tôi vốn được an lòng khi nghĩ rằng đang có bố ở phía trước, điều ấy thôi cũng không còn nữa. Tôi vừa mới trở thành lẻ loi, bơ vơ, và hơn bao giờ hết, phải chịu trách nhiệm về cuộc đời mình.

Tôi nhớ lại buổi sáng nọ thuở lên năm. Sau một cơn bão tuyết, bố công kênh tôi trên vai từ nhà đi vào phố. Trong lúc bố hiên ngang bước qua những ụ tuyết, tôi quàng tay mang găng ôm đầu bố cho khỏi ngã, rồi bất chợt bịt luôn đôi mắt của người. “Bố không thấy đường đâu nhé.” Bố nói thế, nhưng vẫn chẳng dừng bước, như chàng hiệp sĩ mù cõng tôi băng qua một vùng tuyết phủ xa lạ, kỳ bí, không dấu chân người. Hồi ấy, bố vừa trở về sau Thế Chiến thứ Hai, và lần được bố cõng đi chơi đó là kỷ niệm chân thật đầu đời mãi mãi không phai mờ trong tâm tưởng.

Khi an táng bố, những hồi ức khác lại tràn ngập trong tôi, và tôi thấy mình đang cố công phân giải những tình cảm đối với bố. Thực sự bố đã làm bố như thế nào nhỉ? Tại sao tôi lại không đau thương than khóc nhiều hơn khi mất bố? Đã bao giờ tôi bỏ qua những thiếu sót của bố chưa?

Từ tuổi mười ba mười bốn trở đi, tôi vẫn hằng trông mong bố khuyến khích thật nhiều, vậy mà ít khi có được. Xong bậc trung học, tôi thưa với bố rằng tôi muốn làm một diễn viên. Bố bèn thuyết luôn cho một bài tràng giang đại hải về cái bấp bênh của nghề nghiệp ấy.

Một lần, sau khi cãi nhau vì tôi quyết định học nghề kịch ở New York, bố đùng đùng chạy lên phòng tôi, tôi gặp bố ở ngưỡng cửa. Hai bố con đứng đâu mặt nhau, tôi nắm chặt tay lại, nhìn bố trừng trừng, người run lên, và nói tôi đã định đoạt xong rồi... Sắc mặt bừng đỏ giận dữ của bố chợt tan biến, bố quay lưng bước đi, đôi vai chùng hẳn xuống. Vậy là xong, trong khoảnh khắc, bố để tôi một mình tự ý, không cản trở nữa.

Nhưng bố vẫn không hết vẻ dè chừng. Sau khi tôi đã thành diễn viên chuyên nghiệp, bố đến thăm trong một sô diễn ở Broadway (trong thành phố New York) và sau đó bố lưu ý tôi: “Dĩ nhiên, nếu khôn ngoan thì hãy kiếm cái gì đó để mà nương cậy, lỡ khi gặp bước khó khăn.”

Nói vậy, tôi đã có lúc nương nhờ nghề báo, và bỏ ngay việc cầm bút khi xuất bản xong quyển sách đầu tay. Bố bảo: “Với thành tựu này, bây giờ là lúc tốt nhất để con kiếm việc làm ở một công ty.”

Khi tôi nói với bố rằng tôi tính cứ tiếp tục hành nghề tự do hoài thì bố nín thinh.

Năm tháng trôi qua, trong lúc tôi âm thầm thiết tha mong muốn ở bố một lòng tin không cần lý giải thì đáp lại bố chỉ tỏ vẻ hoài nghi, mà điều ấy tôi có thể đoán trước được. Bây giờ thì tôi nhận ra rằng những răn dè của bố là cái cách bố gắn liền quan hệ với tôi. Trong nhiều năm trước đây, tôi cứ tưởng đâu bố chẳng thèm đoái hoài, nhưng giờ đây tôi lại hiểu ra bố đang trao gởi những gì mà bố có thể làm được.

Tôi cũng nhận ra thậm chí bố còn truyền cho tôi cảm hứng, không phải bằng ngôn từ lời lẽ, mà bằng những gì bố đã làm. Sau một cuộc chiến ghê rợn bố đã trở về để nuôi nấng sáu đứa con trong một mái nhà với một mảnh sân. Bố đã trở về, với biết bao trai tráng khác cùng thế hệ của bố, để mà tạo dựng lại sự ổn định và an bằng cho những người được bố chăm nom và gầy dựng tương lai.

Bố trải qua hai mươi năm trong nghề quảng cáo và làm nghề địa ốc còn lâu hơn nữa, trong khi đó bố luôn luôn đưa chúng tôi đi nghỉ mát và cho chúng tôi vào đại học. Bố đã xây đắp một nền tảng để cho con cái bố có thể cảm thấy đủ đầy sức mạnh mà đi theo con đường riêng của mỗi đứa. Khi chúng tôi mỗi người một ngả, bố thường xuyên viết thư và sắp đặt chương trình cho những lần gia đình sum hiệp.

Đúng hai tuần trước khi từ giã cõi đời, bố làm lễ sinh nhật cho mẹ. Từ các nơi chúng tôi bay về Florida và, trong khi lưu lại nhà, chúng tôi cùng bố đi câu. Trông bố chẳng khỏe gì.

Lúc ấy chúng tôi nào biết tình trạng sức khỏe bố đã biến chuyển ngặt nghèo. Hồi tưởng lại, tôi thấy rõ bố chủ tâm giấu hết con cái, để khỏi làm chúng tôi mất vui.

Sáng hôm chúng tôi sắp sửa rời Florida, bố kéo tôi ra riêng và chỉ cho thấy cái hộp một bề chừng chín tấc, bề kia khoảng sáu tấc, chẳng rõ món gì. Tôi bất ngờ nhận ra trong đó là hàng trăm bài báo cắt ra, liên quan tới hầu hết mọi việc tôi đã làm trong đời. Bố bảo: “Bố nghĩ là con có lẽ thích cái này.”

Hai bố con ôm chầm lấy nhau, đâu biết rằng đây là lần cuối cùng.

Nâng cái hộp nặng trên tay, tôi bỗng hiểu rằng dù cho lời lẽ của bố dường như có đối nghịch với tôi thế nào chăng nữa, vẫn không có điều chi khiến bố ngừng tay bỏ vào đầy cái hộp từng mảnh từng mảnh báo một, ngay từ lúc tôi rời xa mái ấm gia đình. Hóa ra, suốt thời gian ấy bố ở nhà, đã chia sẻ cùng tôi cuộc đời tôi.

Nay đã một năm rưỡi trôi qua vắng hình bóng bố trong đời, và tôi nhớ bố khôn tả. Điều tôi nhớ da diết, oái oăm thay lại là cái thời xa xưa khi tôi còn là chú bé con trọn lòng tin tưởng bố với đôi mắt bịt kín, chở che tôi và đưa tôi qua cuộc đời này. Lòng trẻ được an ổn chỉ vì biết rằng đang có bố trong đời.

Một hôm, tôi cùng đi với con trai mới năm tuổi. Khi tôi nhấc bổng bé đặt lên vai, bé vói tay qua đầu tôi che kín hai mắt. Tôi nói: “Bố chẳng thấy đường đâu nhé.” Nhưng những ngón tay bé bỏng vẫn níu chặt không buông ra. Tôi bước đi trong vũng tối đen bất chợt, bàn chân dò dẫm, cảm thấy sức nặng của con trẻ đè trên vai mình, đúng cái kiểu xưa kia bố đã cõng tôi đi lúc tôi bằng tuổi bé bây giờ. Khi đó, lần đầu tiên kể từ ngày bố khuất bóng, tôi nhận ra nước mắt mình đột ngột tuôn trào nóng hổi, và thấy tôi đang trở thành gã hiệp sĩ mù trong mảnh đất kỳ bí lạ lùng của tình phụ tử, ở đó ta luôn luôn bắt đầu lại thêm một lần nữa cuộc hành trình của đời mình, trong niềm hy vọng cùng với chông chênh bất trắc.

Huệ Khải

25-02-1995

Theo Hank Whittemore, On the Shoulders of a Hero, 1993.